Rogów

22 września 2024 r. w miejscowości Przyłęk Duży odbyły się uroczystości upamiętniające 80 rocznicę powstania oddziału Armii Krajowej „Sam” (oddziały AK przyjmowały często nazwę pochodzącą od pseudonimów dowódców). Oddział dowodzony przez porucznika Romualda Ziółkowskiego ps. „Sam” został utworzony, jako pierwszy oddział partyzancki 29 pułku piechoty Strzelców Kaniowskich 5 lipca 1944 r. Obszar działania oddziału obejmował bardzo słabo zalesiony teren położony w granicach Generalnej Guberni poczynając od Koluszek przez Rogów, Jeżów i Dmosin do Głowna. W strukturach AK był to fragment Okręgu Łódź „Barka” Obwodu Brzeziny-Koluszki. Przydzielony oddziałowi obszar działania rozciągał się wzdłuż granicy GG i terenów włączonych do Rzeszy. Granicę bardzo skrupulatnie dozorowaną przez niemieckie formacje wyznaczała rz. Mroga.

Formowanie oddziału zostało rozpoczęte przez pierwszych 14 partyzantów, którym zbiórkę wyznaczono we wsi Jeziorko. Od rana 6 lipca 1944 r. było kontynuowane w Przyłęku Dużym, gdzie w zagrodzie Feliksa Dudka ps. „Wrzos” do oddziału dołączyli kolejni partyzanci. W tej zagrodzie/kwaterze partyzanci wykonali mrówczą pracę doprowadzając do stanu używalności broń i amunicję wydobytą z ziemnych skrytek, w których została złożona  jesienią 1939 r. m. in. po bitwie pod Przyłękiem. Z zagrody Feliksa Dudka oddział wyruszył na pierwszą akcję bojową, w której nocą 22 lipca 1944 r. dokonał rozbicia obozu Baudienstu w Kaletniku i uwolnił ok. 400 młodych Polaków wykonujących dla Niemców prace na węźle kolejowym. Oddział zasłynął z licznych akcji, ale największą sławę przyniósł mu skuteczny atak na niemieckie zapasy broni i amunicji na terenie Stacji i Parowozowni Słotwiny silnie obsadzonej przez żandarmerię. W tej akcji oddziałem dowodził chorąży „Wirek”. Zdobyta broń pozwoliła na wymianę uzbrojenia oddziału. Liczący około 40 partyzantów oddział stał się jednym z najlepiej uzbrojonych oddziałów partyzanckich w Polsce. Ostatnią dużą bitwę oddział stoczył w okolicach Strykowa i Głowna (Swędów, Osse, las Domaradzki) 11.11.1944 r. tracąc w niej dwóch żołnierzy. Wcześniej w Głownie zginęło także dwóch żołnierzy po wykonaniu wyroku na konfidencie gestapo. Jeden z partyzantów zginął w walce w Rewicy Królewskiej. W ciągu pół roku działania oddziału w trudnym terenie, w walce z niemieckimi żołnierzami i żandarmami śmierć poniosło pięciu członków oddziału.

W niedzielne popołudnie 22 września 2024 r. uroczystości rozpoczęły się mszą świętą odprawioną w intencji żołnierzy oddziału AK „Sam” w Kaplicy pw. św. Józefa przez proboszcza parafii rogowskiej ks. Bogusława Jargana. Po mszy uczestnicy uroczystości przeszli pod obiekt OSP. Tam po krótkich wystąpieniach dyr. SP w Przyłęku Grażyny Ziółkowskiej i Wójta Gminy Rogów Daniela Kołady odsłonięto tablicę pamiątkową przy muralu na nowo wybudowanym garażu OSP. Tablicę osłonili: Łucja Dudek, przedstawicielka rodziny wspierającej partyzantów oraz Wojciech Cichecki, syn jednego z członków oddziału tj. Tadeusza Cicheckiego ps. „Sekcja”, który bardzo ciekawie przedstawił zapamiętane opowieści ojca oraz jego kolegów. Odczytano także list od prof. Marka Żukowskiego, którego ojciec, Jerzy Żukowski ps. „Kaper” opisał losy swojego oddziału w książce „Chłopcy od Sama”. Po ceremonii uczestnicy przeszli na teren szkoły gdzie złożono kwiaty pod tablicą ufundowaną przez byłych partyzantów oddziału w 1994 roku, którą fundatorzy podziękowali mieszkańcom Przyłęka Dużego za pomoc i współpracę w okresie okupacji. To wtedy w 1994 r.  jeden z b. żołnierzy wypowiedział zdanie: „Nam Przyłęk stał się rodziną”.

Dzieci z miejscowej szkoły, według scenariusza opracowanego przez Barbarę Kubicką, przygotowały bardzo ciekawe przedstawienie poświęcone oddziałowi AK „Sam”. Kolejne fragmenty przedstawienia składające się z wybranych tekstów z książki „Chłopcy od Sama” i nastrojowych pieśni opowiadały o najważniejszych wydarzeniach z okresu działania oddziału w czasie lata i jesieni 1944 r.

 Uroczystości miały charakter pikniku historycznego z licznymi atrakcjami dla uczestników. Stowarzyszenie Tradycji 26 Skierniewickiej Dywizji Piechoty zorganizowało wystawę broni z okresu II wojny światowej, a WBP Wytwórnia Broni Jacka Popińskiego z Rogowa zaprezentowała współczesne modele broni. Dodatkową atrakcją były poszukiwania z użyciem detektorów metali zorganizowane przez Stowarzyszenie Eksploracyjno-Historyczne INDIANA. Nie zabrakło także lokalnych przysmaków – Koło Gospodyń Wiejskich z Przyłęka Dużego przygotowało m. in. pyszną grochówkę, a społeczność szkolna zadbała o słodkie przekąski.

Uroczystości wzbogaciły wykłady historyczne: Paweł Goździński przedstawił powody skierowania 30 Poleskiej Dywizji Piechoty pod dowództwem gen. Leopolda Cehaka do Przyłęka oraz ogólny zarys bitwy pod Przyłękiem, która miała miejsce 9.09.1939 r. W historii partyzanckiego oddziału „Sam” podkreślił znaczenie pomocy,  solidarności i gotowości do poświęcenia ze strony mieszkańców Przyłęka Dużego dla działalności oddziału „Sam”. Piotr Paradowski z Muzeum Historycznego Skierniewic przedstawił efekty eksploracji pola bitwy pod Przyłękiem i przedstawił znaczenie tych prac dla ocalenia artefaktów pozostałych po wydarzeniach sprzed 85 lat oraz ustalenia szczegółowego przebiegu działań poszczególnych oddziałów w czasie bitwy 9.09.1939 r. Uczestnicy mieli również możliwość pozyskania książki Pawła Goździńskiego pt. „Gmina Rogów. Szkice z przeszłości”.

W pikniku aktywnie uczestniczyli druhowie OSP z Przyłęka Dużego, harcerze z Głowna i Rogowa. Nie zabrakło także przedstawicieli Stowarzyszenia „Patriotyczne Brzeziny” z prezesem Grzegorzem Pankiem. Jego wieloletnie badania, zbieranie wspomnień, wędrówki szlakami partyzanckimi, organizowanie „ognisk partyzanckich” i wygłaszane odczyty mają szczególne znaczenie dla przypominania i utrwalania historii partyzanckiego oddziału dowodzonego przez por. R. Ziółkowskiego ps. „Sam”. Oddziału „leśnego”, który musiał działać na obszarze niemal bezleśnym, ale mimo to potrafił skutecznie walczyć z Niemcami i ich pomocnikami, przez co angażował znaczne siły okupanta, a jednocześnie dawał nadzieję ludziom umęczonym latami okupacji.  Zwieńczeniem wydarzenia było ognisko partyzanckie, podczas którego wspólnie śpiewano pieśni patriotyczne. Ton tej części wieczoru nadawali harcerze z Hufca ZHP Głowno, oraz ZHR: 6 Rogowskiej Drużyny Harcerek "Skrzydła" oraz 1 Głowieńskiej Drużyny Harcerzy.  intonując pieśni i wykonując akompaniament gitarowy. Organizatorem wydarzenia była Gmina Rogów oraz Szkoła Podstawowa im. Wł. St. Reymonta w Przyłęku Dużym.